| ტუჩოსანთა ოჯახში შედის. ყვანჩალა 60-120 სმ სიმაღლის, ზედა ნაწილში დატოტვილღეროიანი მრავალწლიანი მცენარე. 8-15 სმ სიგრძის ფოთლების ძირი გულისნაირია, საერთოდ კი ფოთლის ფირფიტა კვერცხისებრი კონფიგურაციისაა, კიდეხერხკბილა და გრძელყუნწაა, გარდა კენწრული ფოთლებისა, რომელთა ყუნწებიც გაცილებით უფრო მოკლეა ქვედა ფოთლებთან შედარებით. საკმაოდ ხშირი შებუსვის გამო მთელი მცენარე მქისეა. ტყის ქოთანასა და შალამანდილის მსგავსად კენწურ ნაწილში წებოვანი ნივთიერებას გამოყოფს და ხელს ეკვრის. ყვავის ივნისიდან სექტემბრამდე, აღმამდგომ მტევნებად შეკრებილ, მუქი-წითელი, ორტუჩა ყვავილებით. ყვავილის ქვედა ტუჩს ტალღისებრ დაკლაკნილი თეთრი ხაზები გასდევს, რაც დიდ სილამაზეს აძლევს ყვავილს. ყველაზე ადრე მტევნის ქვედა ყვავილები იფურჩქნება, შემდეგ კი თანდათანობითა და თანმიმდევრობით ქვემოდან ზემოთ მიმართულებით იშლება ზედა ყვავილებიც. საერთო გარეგანი შეხედულებით ყვანჩალა ერთი შეხედვით ჭინჭარს მოგვაგონებს. გამოუცდელი ადამიანი აყვავებულ ყვანჩალას შეხედვისთანავე ჭინჭარს ამსგავსებს და ერიდება. ჭინჭრის და ყვანჩალას პირველი შეხედვისთანავე ერთიმეორისაგან გარჩევა გარკვეული ჩვევების და პრაქტიკული გამოცდილების საქმეა, მით უმეტეს, რომ ორივე ბალახი ტყეში ფართოდაა გავრცელებული. ყვანჩალა ტიპიური ტყის მცენარეა. უფრო ხშირად წიფლნარებსა და ნაძვნარ-სოჭნარებში გვხვდება, საერთოდ კი ზომიერად ტენიან ადგილსამყოფელის ტყეებისა და ბუჩქნარების მცენარეა. იგი თაფლოვანია, იძლევა მწვანე ფერის საღებავს, ხოლო თესლი კი 28 პროცენტზე მეტ ზეთს შეიცავს. მედიცინში აყვავებული ყვანჩალას მიწისზედა ნაწილები გამოიყენება სამეანო-გინეკოლოგიურ პრაქტიკაში მშობიარობის შემდგომ პერიოდში (საშვილოსნოდან სისხლდენის და საშვილოსნოს ატონისის დროს მისი უკუქცევადი პროცესის განვითარების დასაჩქარებლად), აგრეთვე მეანო და მეტრორაგიის შემთხვევებში. ექსპერიმენტებით დადგენილია, ყვანჩალას მცირედი ტოქსიკურობა, იგი სედატიურ გავლენას ახდენს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე, რამდენადმე ამცირებს არტერიულ წნევას. მნიშვნელოვნად აძლიერებს გულის კუმშვის ძალას, ამასთან მის რიტმზე არსებით გავლენას არ ახდენს; საშვილოსნოს მუსკულატურის კუმშვასა და ტონუსს ამაღლებს. საერთოდ ყვანჩალა ფარმაკო-ქიმიურად ჯერ კიდევ სუსტადაა შესწავლილი. |
